Het is altijd hetzelfde liedje met het kringloop- of recyclepapier; moet men het nu wel of niet gebruiken? Om van alle ellende en al het geëtter af te zijn gingen wij over tot de publicatie van een allesomvattend artikel, waarvoor wij onze collega’s bij het blad Druk & Papier hebben ingeschakeld. Lees en oordeel zelf.

Nu en dan laait de discussie over het gebruiken van kringlooppapier (papier waarin oud papier wordt verwerkt) voor grafische verwerking weer op. Voor- en tegenstanders hebben zo langzamerhand een overvloed van argumenten voor hun standpunten naar elkaars hoofden geslingerd. Dezer dagen kregen we twee bijdragen tot die discussie onder ogen.

Een artikel uit: DRUK EN PAPIER

Kringlooppapier ja of nee?

De eerste stond in het padvindersblad Scouting, een tijdschrift dat vanuit de achterban uiteraard nogal eens de vraag krijgt voorgelegd: Waarom drukken jullie niet op kringlooppapier?. We citeren een paar stukjes uit de reactie van de redactie op deze vraag: "Het papier waarop Scouting wordt gedrukt is -na krantenpapier- het goedkoopste papier. Dat komt voornamelijk omdat het voor 30% bestaat uit afval van de zagerijen (hout-slijpsel) en voor circa 70% uit resten onbedrukt afvalpapier van drukkerijen en papierfabrieken. Stel, dat we nu over zouden gaan op kringlooppapier, dan zouden we deze kleurendruk in ieder geval kunnen vergeten. Het is namelijk nog steeds niet mogelijk om kleuren goed afgedrukt te krijgen op kringlooppapier. Door de structuur van het papier vervloeit bijvoorbeeld de nu gekozen steunkleur van donkerblauw naar lichtblauw met daar tussenin alle tinten blauw die maar denkbaar zijn. Ieder pagina van Scouting zou een modern schilderij worden. Boeiend maar niet leesbaar. Alweer vanwege de structuur van het kringlooppapier is het tweede bezwaar, dat foto’s en tekeningen niet optimaal afgedrukt kunnen worden. Maar goed, stel dat we deze bezwaren wegwuiven, dan blijven we nog met één probleem zitten. Bij de vervaardiging van Scouting op kringlooppapier moeten we gebruik maken van geschoond kringlooppapier. En dat geschoonde kringlooppapier is het meest vervuilende papier dat momenteel in omloop is.

Afvalprobleem

0m gebruikt papier te verwerken tot kringlooppapier dat geschikt is voor tijdschriften, moet het eerst geschoond worden. In vakkringen spreekt men van ontinkten. De inkt moet er dus afgehaald worden. Dat is een chemisch proces waarbij een grote hoeveelheid chemicaliën wordt gebruikt. Na deze bewerking is het oude papier ontinkt en kan men overgaan tot de produktie van kringlooppapier. Met de chemische troep die overblijft weet men op het ogenblik niet goed raad. Het afvalloog en chloorachtige produkten -is te milieuverontreinigend om zo maar te lozen. Volgens mijn informanten wordt de rotzooi momenteel samengeperst tot ballen en gedumpt in opslagloodsen. Maar zij wijzen erop dat het een noodoplossing is. De vraag naar kringlooppapier voor tijdschriften stijgt ieder jaar, dus ook het afval. Men kan de troep niet blijven opslaan. "De drukker is ook niet blij met kringlooppapier. De Scoutingredactie heeft dat nagegaan. De drukkers vonden hun produkt op kringlooppapier beneden hun "ambachtelijke waardigheid". Maar waar ze vooral de pest aan hebben is dat het kringlooppapier zoveel stof achterlaat in hun machines. "Zodra we een tijdschrift op kringlooppapier hebben gedrukt, moeten we de machine stopzetten en helemaal schoonmaken voordat we aan een volgende drukorder kunnen beginnen. Dat kost tijd en geld." Tenslotte wordt een conclusie van een TH-onderzoek uit 1978 geciteerd: "Ook zou men moeten bekijken of het ’stuiven’ van het papier geen nadelige gevolgen oplevert voor de gezondheid van de medewerkers van de drukkerij. Tot zover deze citaten. Nogal negatief ten opzichte van kringlooppapier: vervuilender dan gewoon papier en mogelijk nog schadelijk voor de drukkers ook.

Kringloop om papier

De tweede bijdrage is een brochure met als titel "Kringloop om papier" en geschreven door niemand minder dan de heer Th.H. Oltheten, de hoofd-directeur van de Staatsdrukkerij. Kan het gebruik van kringlooppapier leiden tot bezuiniging op het houtverbruik en tot vermindering van de milieuverontreiniging? Dat is de vraag die de schrijver probeert te beantwoorden. Uit het boekje blijkt dat van de totale wereld produktie van hout van 2,5 miljard m3 ongeveer 400 miljoen m3 wordt gebruikt voor papierfabricage. Ruim de dubbele hoeveelheid verwerkt men als zaaghout, terwijl ongeveer de helft van de totale houtproduktie als brandhout in vlammen opgaat. In ons land gebruiken we hiervoor 2% van de kap, maar in de ontwikkelingslanden dient 80% van de houtproduktie als brandstof. Voor een zeer groot deel van de wereld is hout verreweg de belangrijkste energiebron en het ziet er naar uit dat op korte termijn deze vorm van houtverbruik zal afnemen. Met het houtverbruik voor papier valt het dus nogal mee. Naast houtslijp en cellulose (dit is uit hout bereide celstof voor hoogwaardige "houtvrije", papiersoorten) wordt al lang oud papier en karton gebruikt: circa 30% van de benodigde grondstof komt in de EEG uit oud papier. De totale wereldproduktie van papier is circa 150 miljoen ton; ongeveer 40% daarvan is te beschouwen als grafisch papier, waarvan een kleine helft krantenpapier is. In Nederland ligt de toepassing van oud papier hoger: 53% van de papiergrondstof. "Verreweg het grootste deel van het oud papier wordt in kringloop gebracht bij de fabricage van niet-grafische papieren. Het maximale aandeel van oud papier in de produktie van golfkarton wordt geschat op 100% in die van verpakkingspapier en -karton op 75% en in de produktie van sanitaire papieren op 65%. De maximaal toepasbare hoeveelheid oud papier bij de produktie van krantenpapier sodat men op 10% en bij de produktie van de overige grafische papieren op 6%. Deze schattingen zijn gebaseerd op de huidige produktiemiddelen, maar naar het zich laat aanzien zal door toepassing van ontinktingstechnieken en betere selectie van oud-papier-soorten een procentuele groei van dit aandeel mogelijk worden. Bij de produktie van grafische papieren maakt oudpapierpulp vervaardigd van de beste soorten momenteel niet meer dan 3% uit van het totale grondstoffenpakket," aldus de heer Oltheten.

Het meeste oud papier wordt niet ontinkt. Dit is ook niet nodig als het gebruikt wordt voor pakpapier en karton. Als er ontinkt moet wcrden, kost dat veel meer energie en water, respectievelijk twee en zes maal zoveel als voor niet ontinkt papier. Ook ontstaat er natuurlijk veel meer milieuverontreiniging.

Besparing

De heer Oltheten is niet zo onder de indruk van de grondstof besparing via het hergebruik van oud papier, als het tenminste gaat om grafische papieren. Hij geeft andere mogelijkheden om hout uit te sparen:

"De meest voor de hand liggende maatregel om hout als grondstof te besparen is het verlagen van het gewicht van het papier. In 1976 gebruikten we in ons land 361.000 ton krantenpapier, dat een standaardgewicht heeft van 48,8 gram per m2. Tot 1974 bedroeg dit nog 52 gram. Wanneer we teruggaan tot 45 gram per m2 besparen we 7,8%. Als we deze verlaging in 1976 hadden toegepast zou ca. 28.000
ton papier minder zijn verbruikt en dienovereenkomstig zou de afvalberg van papier kleiner zijn geworden. Maar daarmee zou tevens ruim 60.000 m3 hout zijn bespaard, de jaarlijkse opbrengst van 6.000 ha volwassen bos.

Die besparing is geen wensdroom. Het grootste deel van de Scandinavische dagbladpers en Engelse kranten als de Daily Telegraph gebruiken dit papier. Overigens zijn er reeds kranten met een gewicht van 40 gram per m2, zoals tot voor kort The Sunday Times en het Franse dagblad Le Monde.

Maar men mag verwachten dat het nieuwe krantenpapier van 45 gram per m2 internationaal gaat worden voor de komende tien jaren." Voorts noemt de heer Oltheten het meer toepassen van nieuwe grondstoffen zoals suikerriet en rijststro. Proeven worden genomen met Kenaf, een kruidachtige Afrikaanse plant die in vier maanden oogstrijp is.