Het verband tussen Yoga en joggen mag niet iedereen direct duidelijk zijn. Onze bagwan medewerker uit het Oosten des lands, vertelt u er alles over in een essay.

WAT IS NU EIGENLIJK YOGA

Weinigen zullen het woord yoga nog nooit hebben horen noemen, eveneens weinigen weten precies wat net betekent. Welnu, yoga is een begrip, ontleend aan het Sanskriet, een taal die vroeger in Voor-Indië (het gebied waar nu India en Pakistan liggen) dezelfde functie vervulde als bij ons in de middeleeuwen en nog lang daarna het Latijn, een overkoepelende taal dus, mede daarom geschikt voor geestelijken en geleerden, ondat het een soort Esperanto functie vervulde. Het woord yoga is verwant met ons woord juk. Wij zouden het in dit geval kunnen vertalen met verbinding, brug. De bedoeling van yogatechnieken is nl. een brug te slaan tussen onze eigen geest en wat als de oorsprong van die geest wordt gezien, nl de kosmische algeest, de kosmische oerkracht, het goddelijke dus. Yoga is derhalve een zeer ruim begrip.

Geen godsdienst

Zoals uit het bovenstaande blijkt is yoga op zichzelf geen godsdienst maar meer een techniek, die dan ook zowel bij het hindoeïsme als bij net boedhisme -beide Voorindische godsdiensten- voorkomt; vergelijkbaar met de "tecnniek" van het bidden die zowel bij katholieke als protestantse christenen, alsook bijv. bij mohammedanen voorkomt. Is bidden geen godsdienst, het veronderstelt natuurlijk wel het geloof aan een godheid. Zo vooronderstelt yoga het bestaan van een kosmische oerkracht, waarop de menselijke geest moet worden afgesteld.

Net zoals wij het lichaam zo harmonieus mogelijk laten functioneren in zijn aardse omgeving -wij zijn in het algemeen wel zo verstandig de trap te nemen als we van driehoog naar beneden moeten en springen niet uit het raam- zo moeten wij ook de geest harmonieus laten functioneren in zijn geestelijke omgeving: de kosmische krachten, het eeuwige, het goddelijke. Wordt dit bereikt, dan zal ook het contact met de medemensen beter verlopen. Ziehier de achtergronden van waaruit yoga beoefend wordt.

Energie stromen

Yoga is gebaseerd op de oude Vedantafilosofie van de Indiërs. Deze filosofie die yoga onderwijst heeft eigenlijk zijn eigen systeem, al lopen die systemen uiteraard in grote lijnen parallel. Het feit, dat men bovengenoemde harmonie tussen menselijke geest en kosmische energie tot stand wil brengen, vooronderstelt dat deze harmonie er veelal niet is. Bij ontbreken van deze harmonie "verkrampt" volgens de yogaleer het lichaam, treden er storingen op in de energiedoorstroming van o.a. het autonome zenuwstelsel, wat aanleiding kan zijn tot lichamelijke klachten. Het autonome zenuwstelsel is dat deel van het zenuwstelsel dat de verrichtingen in ons lichaam laat verlopen waar wij zelf geen invloed op hebben: hartwerking, ademhaling, darmwerking enz. Genoemde klachten kunnen van zgn. psychosomatische aard zijn, d.w.z. klachten over het functioneren van het lichaam, waarvoor geen lichamelijke oorzaak gevonden wordt. Voorbeelden hiervan zijn de meeste vormen van hoofdpijn, hartkloppingen, een bepaalde druk op de borst. Ook langdurige moeheid komt voor. Eveneens kunnen aldus echte lichamelijke verschijnselen zich voordoen. Een bekend voorbeeld hiervan is de maagzweer. Wanneer men dergelijke klachten heeft bestaan er in het leven van de betrokkene vaak meer dan normale spanningen -in het gezin of op het werk- veelal gepaard gaande met gevoelens van onmacht, woede en haat. Door nu de geest meer in harmonie te brengen met wat men zou kunnen noemen zijn konmische achtergrond, verdwijnen deze gevoelens en eveneens de lichamelijke symptomen. Zoals gezegd is yoga een zeer ruim begrip. De wegen die door yoga worden aangegeven moeten persoonlijk worden geïnterpreteerd en in wezen zijn er dus evenveel yogasystemen als er beoefenaren zijn. Iedere leermeester (goeroe) streeft naar advaita, eenheid tussen mens en kosmos. De weg naar die eenheid is yoga. Wat houdt dit in de praktijk nu in?

Om te beginnen zijn er verschillende vormen van yoga die naast elkaar beoefend kunnen worden. Ze kunnen elkaar ook aanvullen en versterken en lopen hier en daar in elkaar over. Men onderscheidt in yoga een viertal hoofdgroepen.

Karma yoga

Karma yoga betekent yoga der handeling. In net bijzonder wordt hier bedoeld de heilige handeling, rituelen dus, zoals deze in Voor-Indië werden en nog worden uitgevoerd. Het is een onderdeel van de yoga die de Westerling -tot nu toe?- minder aanspreekt, zoals voor de hand ligt. In meer ruimere zin heeft karma yoga ook betrekking op bepaalde leefregels, zoals bijv. het zich onthouden van geweld en het afleggen van hebzucht. Maar dit laatste is ook in andere vormen van yoga verweven.

Bhakti yoga

Yoga der devotie, zoals men bhakti yoga in het Nederlands zou kunnen noemen, is te omschrijven als de liefdevolle toewijding aan een persoonlijke god. De relatie tot deze god is vooral een van gevoelsmatige eerbied en overgave. Deze overgave wordt niet alleen persoonlijk beleefd, maar sluit aan bij het maatschappelijke leven. Religieuze vieringen zijn een sociaal gebeuren. Deze vorm van yoga heeft betrekking op de voor de Westerling moeilijk toegankelijke godenwereld zoals die in Voor-Indië voorkomt, waarbij verschillende hogere en lagere godheden een rol spelen. Ook deze vorm van yoga spreekt de Westerling in het algemeen niet zo direct aan.

Ynana yoga

Dan komen we bij de ynana yoga of yoga der kennis en de natha yoga of yoga der adem- en lichaamsbeheersing. De ynana yoga heeft te maken met meditatie en heeft als zodanig op het moment zeer zeker de Westerse belangstelling. Om deze vorm van yoga op een verantwoorde wijze te beoefenen heeft men echter een -zeer deskundige- goeroe of leermeester nodig, wat uiteindelijk beperkingen oplegt aan de verbreiding ervan. Terzijde zij hierbij opgemerkt dat bij deze yogameditatie -evenals bij de meeste andere meditatiesystemen- technieken worden toegepast die men tot de zelfhypnose kan rekenen. Zo werd en wordt van dergelijke technieken ook in de cnristelijke mystiek -het via inwendig schouwen contact zoeken met God- gebruik gemaakt. Zelfhypnose als zodanig is ook los van yoga en van christelijke mystiek te beoefenen.

Hatha yoga

De hatha yoga tenslotte is in het Westen het meest populair, spreekt ook het meest direct aan. Wanneer wij in de westerse wereld over yoga spreken bedoelen wij hatha yoga. Het ligt dan ook voor de hand op deze vorm van yoga wat nader in te gaan.

Bij de hatha yoga vormen de volgende begrippen de basis: ademhaling, ontspanning, asana’s (houdingen) en prana (energie en in meer uitgebreide zin kosmische energie). De eerste 3 elementen staan eigenlijk in dienst van het laatste, nl. de prana. Een gezond lichaam heeft een gezonde doorstroming van energie. Deze energiehuishouding wordt in ons lichaam in eerste instantie geregeld door het autonome zenuwstelsel, zoals aan het begin van dit artikel reeds is opgemerkt dat deel van het zenuwstelsel dat niet gebonden is aan onze wil. Wanneer iemand onder te grote spanningen leeft komen er blokkades in deze energiedoorstroming en krijgt men last van psychosomatiscne of direct lichamelijke klachten. Opnieuw terzijde zij hierbij opgemerkt dat ook de acupunctuur tracht door middel van het steken van naalden in de huid bepaalde verstoorde energiebanen te herstellen en dat de paranormale genezer (magnetiseur, strijker) eveneens probeert door het toevoeren van energie de verstoorde energiebalans van het lichaam te herstellen. Het opvallende bij dit alles is dat de moderne natuurkunde deze theorieen eerder ondersteunt dan weerspreekt. Elke stof immers is opgebouwd uit atomen, die onderling alleen hierin verschillen dat ze meer of minder protonen en neutronen in de kern hebben en meer of minder elektronen in de schil. Een atoom bestaat voor het overgrote deel uit "niets" en ontleent zijn volume en zijn hardheid aan het rondwentelen der elektronen, terwijl ook een weinig stoffelijk begrip als elektrische lading hierbij een rol speelt. Massa is voorts om te zetten in energie (atoombom, functioneren van de zon). Is energie ook om te zetten in massa? Is massa eigenlijk energie? In ieder geval kunnen we stellen dat een onstoffelijk begrip als energie een uiterst belangrijke rol speelt bij zowel dode stof als bij het functioneren van levende organismen.

Kopstand

Een goede doorstroming van energie (prana) kan bevorderd worden door ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen en het aannemen van asana’s (houdingen). Dit laatste komt neer op het doen van bepaalde gymnastiek-oefeningen, waarbij dan echter sterk moet worden gelet op wat men daarbij voelt, het zgn. sensen van wat er met het lichaam gebeurt. Een van de bekendste asana’s is de zgn. kopstand, waarbij men met gestrekt lichaam op zijn hoofd staat, steunend op de onderarmen met in de nek geplaatste handen. Met deze asana wordt yoga vaak vereenzelvigd; in wezen is het dus slechts een van de vele -en wel zeer moeilijke- asana’s, terwijl de asana’s op hun beurt slechts een onderdeel zijn van de hatha yoga, wat weer een deel is van de totale yoga.

Stress

Tot zover dit algemene overzicnt. Veel mensen hebben in onze tegenwoordige maatschappij op de een of andere manier last van gespannenheid (stress), al of niet gepaard gaande met lichamelijke verschijnselen. Yoga kan helpen deze te verminderen of op te heffen. Meer over weten? In elke boekhandel is lectuur hierover aanwezig. Voor degenen die zelf eens wat met yoga willen experimenteren kan het boekje worden aanbevolen "Doe zelf yoga" geschreven door de arts Rama Polderman. Het is een uitgave van "De Driehoek" te Amsterdam, in samenwerking met de stichting Yoga en Vedanta te Haarlem. Laatstgenoemde stichting stelt zich ten doel de belangstelling voor yoga en de bron waaruit het is voortgesproten te bevorderen. De stichting probeert dit te bereiken door het organiseren van informatieve bijeenkomsten, het opzetten van cursussen waar yoga(oefeningen) worden onderwezen en het uitlenen van boeken. Adres: Stichting Yoga en Vedanta, Welgelegenstraat 15, 2012 JC Haarlem.

P.H.

Foto’s: Doe zelf Yoga. Rama Polderman.

Enige titels:

Hypnose in de praktijk door P.J. Hanssen. Uitg.: Ankh-Hermes, Deventer.
Praktische zelfhypnose door Jack F. Chandu. Uitg.: Ankh-Hermes, Deventer.
Alfatraining door José Silva en Philips Miele. Uitg. Ankh-Hermes, Deventer.